Kiedy można podzielić majątek wspólny?

Czynności związane z podziałem majątku wspólnego najczęściej podejmowane są po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie rozwodowej. Jednak to nie moment rozwiązania małżeństwa ma tutaj decydujące znaczenie, a chwila ustania ustroju wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami. I choć te momenty często się pokrywają, to jednak nie musi tak być.

Wspólność majątkowa ustaje wraz z ustaniem małżeństwa, co następuje na skutek uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub unieważniającego małżeństwo, a także śmierci jednego z małżonków. Nie ma wątpliwości, że po zaistnieniu tych zdarzeń można podjąć czynności zmierzające do podziału majątku wspólnego.

Wspólność majątkowa może jednak ustać również gdy małżeństwo trwa nadal. Sytuacja taka ma miejsce na przykład w razie orzeczenia separacji pomiędzy małżonkami. Pomimo, że małżeństwo formalnie nie zostało zakończone, pomiędzy małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. Wspólność majątkowa ustaje także w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków lub ogłoszenia jego upadłości. Wymienione okoliczności powodują, że z mocy prawa powstaje rozdzielność majątkowa. Ma ona charakter przymusowy i powstaje niezależnie od woli małżonków.

Zdarza się jednak, że to małżonkowie dochodzą do wniosku, iż dalsze istnienie ustroju wspólności majątkowej pomiędzy nimi nie jest już dla nich z określonych względów korzystne. Jeśli oboje są w tej kwestii zgodni mogą udać się do notariusza, przed którym złożą zgodne oświadczenia o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Należy jednak podkreślić, że ta droga jest możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy oboje małżonkowie wyrażają wolę zmiany istniejącego pomiędzy nimi ustroju majątkowego. Składane przez nich oświadczenia woli w tym zakresie muszą być zgodne. Nie ma możliwości, aby notariusz ustanowił rozdzielność majątkową zgodnie z wolą jednego tylko małżonka, choćby przemawiał za tym cały szereg argumentów.

Co zatem w sytuacji, gdy tylko jedno z małżonków chce wprowadzenia rozdzielności majątkowej, a drugie się temu sprzeciwia? Wówczas konieczne staje się wstąpienie na drogę postępowania sądowego. Wobec braku porozumienia małżonków, kwestię ustroju majątkowego pomiędzy małżonkami rozstrzygnie sąd. Strona dążąca do ustanowienia rozdzielności majątkowej zobowiązana jest wykazać istnienie ważnych powodów uzasadniających zmianę ustroju majątkowego. Jest to konieczne, gdyż w odmiennym przypadku sąd nie uwzględni żądania. Na marginesie warto zauważyć, że wyłącznie sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną, tj. datą wcześniejszą aniżeli dzień wytoczenia powództwa.

Niezależnie od okoliczności, w jakich została wprowadzona rozdzielność majątkowa, jej zaistnienie umożliwia rozpoczęcie podziału majątku. Podobnie jak rozdzielność majątkowa, podział majątku może zostać dokonany u notariusza albo w drodze postępowania sądowego. Wyjątkowo o podziale majątku wspólnego małżonków może rozstrzygnąć sąd orzekający rozwód. Jednak aby mogło to nastąpić, konieczne jest porozumienie małżonków w tym zakresie, gdyż podział majątku nie może powodować nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Do porozumienia tego warto dążyć, gdyż rozstrzygnięcie tej kwestii przez sąd rozwodowy pozwala na zaoszczędzenie czasu, pieniędzy oraz stresu związanych z odrębnym postępowaniem.